Czy okna połaciowe są w stanie dobrze oświetlić poddasze?

Wykorzystanie poddasza to dobry sposób na znaczne powiększenie dostępnej powierzchni użytkowej budynku. Dzięki zagospodarowaniu ostatniej kondygnacji można zyskać dodatkowe pomieszczenia bez powiększania obrysu budynku, na takim rozwiązaniu skorzystają więc szczególnie posiadacze mniejszych działek, którzy muszą dopasować wymiary zewnętrzne domu tak, by spełniał wymagane przepisami kryteria.

Oczywiście ilość pozyskanego w ten sposób miejsca będzie różna w zależności od rodzaju dachu, jaki przewidziano dla konkretnego projektu. Przy adaptacji poddasza równie ważna będzie możliwość zagwarantowania odpowiedniej ilości światła słonecznego przedostającego się do wnętrza. Jeśli się to nie uda pomieszczenia nie będą w pełni użyteczne, a przebywanie w nich okaże się mało komfortowe. Najlepszym sposobem będzie zastosowanie okien połaciowych, które nie odbierając przestrzeni, dają możliwość wpuszczenia do pomieszczeń pewnej ilości światła, zapewniając również widok na okolicę czy możliwość naturalnego przewietrzania. Przyjrzyjmy się bliżej temu, jakie okna można zastosować na poddaszu, sprawdźmy, jakie są ich rodzaje i zobaczmy, czy będą one w stanie dobrze wywiązać się ze swojej roli.

 

Dlaczego doświetlanie wnętrza oknami połaciowymi jest tak ważne?

Przebywania w pomieszczeniach, które nie są dostatecznie doświetlone, jest dla większości osób nieprzyjemne. Brak światła słonecznego lub jego niewielka ilość zaburza poczucie czasu, negatywnie wpływa na nastrój i samopoczucie, a także sprawia, że konieczne staje się korzystanie z oświetlenia sztucznego. Choć może ono zagwarantować właściwą jasność, to jednocześnie męczy wzrok, a także zwykle wiąże się z podwyższonym zużyciem energii elektrycznej, co w znacznym stopniu wpływa na koszty eksploatacji budynku. Sposobem na wpuszczenie pewnej ilości światła słonecznego jest zamontowanie na poddaszu odpowiednich okien. W przypadku budynków, z dachem dwuspadowym na ścianach szczytowych można zwykle zamontować okna tradycyjne, podobną możliwość daje zdecydowanie się na budowę lukarn dachowych, które można wkomponować w praktycznie każdy typ dachu wielospadowego. Ani jedno, ani drugie rozwiązanie nie będzie jednak możliwe w każdych okolicznościach. W pierwszym przypadku zależy to od konstrukcji dachu i wielkości poddasza, ponieważ okna szczytowe nie zawsze będą w stanie zagwarantować odpowiednie doświetlenie we wszystkich pomieszczeniach. W drugim oznacza wysoki koszt oraz spore obciążenie całej konstrukcji, obecność lukarn nie zawsze też wpłynie korzystnie na wygląd budynku, a w przypadku domu już istniejącego oznacza sporą i kłopotliwą przebudowę.

Zupełnie inaczej wygląda kwestia montażu okien połaciowych, które często nazywane są również oknami dachowymi. W tym przypadku zyskujemy dużą wszechstronność. Okna dachowe mogą być zamontowane na praktycznie każdym dachu – dla większości okien połaciowych minimalny kąt nachylenia to zaledwie 15°, a często przy zastosowaniu specjalnych kołnierzy uszczelniających będzie to możliwe nawet przy mniejszym nachyleniu, można też znaleźć okna połaciowe, które da się zamontować na dachach płaskich. Różne może być także ich rozmieszczenie – nie mogą oczywiście kolidować z elementami konstrukcyjnymi dachu, o ile nie zostanie zastosowana specjalna konstrukcja przenosząca obciążenia, co wiąże się z pewną ingerencją w więźbę dachową. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, by stosować je w różnych miejscach połaci dachowej, dobierając ich położenie tak, by każde z pomieszczeń zyskiwało odpowiednie nasłonecznienie. Co najważniejsze, okna połaciowe można stosować nie tylko w obiektach nowo budowanych, ale z powodzeniem użyć ich przy modernizacjach i adaptacjach istniejących poddaszy i strychów.

Okna połaciowe są używane głównie do doświetlania poddaszy. Warto jednak pamiętać, że można ich używać również nad schodami, zapewniając sporą ilość naturalnego światła i ograniczając konieczność używania oświetlenia. Dobrze sprawdzają się także tam, gdzie część pomieszczeń – najczęściej pokój dzienny z kuchnią, ale często także obszerny hol – jest zaprojektowana tak, że wypełniają przestrzeń dwóch kondygnacji. W takich przypadkach nie tylko zwiększają ilość światła we wnętrzu, ale często również powiększają optycznie przestrzeń oraz pozwalają na uzyskanie ciekawych efektów aranżacyjnych.

 

Jakie są rodzaje okien połaciowych?

Okna połaciowe są dostępne w różnych rozmiarach i rodzajach konstrukcji. Choć ich główną zaletą jest możliwość doświetlania wnętrz, to nie można zapominać także o tym, że przyczyniają się do lepszej wymiany powietrza, zwłaszcza w domach z wentylacją grawitacyjną, oferując opcję mikrorozszczelnienia czy też za pomocą odpowiednio dobranych nawiewników. Istotna jest możliwość ich otwierania pozwalająca na naturalne wietrzenie – w tym przypadku szczególnie ważny będzie sposób otwierania skrzydła.

Okna połaciowe są oknami obrotowymi, co oznacza, że ich skrzydło nie jest zamocowane w ramie na klasycznych zawiasach, a przy pomocy mechanizmu, który obraca je w stosunku do ramy. W większości podstawowych modeli okien dachowych obrót dokonuje się w połowie wysokości skrzydła. Wiąże się to z pewnymi problemami, ponieważ część ramy znajduje się wówczas wewnątrz pomieszczenia – jeżeli okno jest zamontowane na niewielkiej wysokości, może to skutkować urazem. W przypadku okien o niezbyt dużej wysokości oznacza to także zwykle brak możliwości wyjrzenia na zewnątrz. Problem ten rozwiązują modele okien wysokoosiowych. Ich konstrukcja jest wprawdzie taka sama, a skrzydło nadal obraca się w ramie, jednak oś obrotu jest przesunięta do góry. Dzięki takiemu rozwiązaniu jedynie niewielka część okna po jego otwarciu znajduje się w pomieszczeniu, a w niektórych modelach na zewnątrz znajduje się cała rama. Bardzo wygodnym rozwiązaniem są okna uchylno-obrotowe, które mają podwójny system otwierania ułatwiający ich obsługę.

Uzupełnieniem oferty klasycznych okien połaciowych są dachowe okna balkonowe. W tym przypadku w ramie osadzane jest okno dwuskrzydłowe. Jego górna część otwiera się do góry jak typowe okno obrotowe wysokoosiowe, dolna część jest natomiast otwierania dzięki podobnym do znanych z okien ściennych zawiasom, tworząc jednocześnie rodzaj barierki. W wielu przypadkach w ten sam sposób otwiera się także część górna, mamy wówczas do czynienia z oknem uchylno-klapowym, gdzie skrzydło jest otwierane za sprawą zawiasów i unoszone ku górze dzięki siłownikom – zastosowane rozwiązanie zależy tu od producenta. Warto pamiętać, że okna dachowe są również oferowane w wersjach przystosowanych do montażu obejmującego zarówno połać dachu, jak i ściankę kolankową. W takich konstrukcjach dolna część działa podobnie jak okno ścienne, górna jest klasycznym oknem dachowym.

 

Optymalne doświetlenie poddasza a rodzaj i rozmieszczenie okien połaciowych

Zastosowanie okien połaciowych pozwala na wpuszczenie do wnętrza budynku dużych ilości światła. Przez okno dachowe do wnętrza pomieszczenia przedostanie się znacznie większa ilość promieni słonecznych niż przez okno ścienne o zbliżonych wymiarach. Stanie się tak dlatego, że duża ich część będzie padała pod większym kątem, co spowoduje, że do okna dachowego trafi ich większy wycinek niezależnie od pory roku. Okno połaciowe, w zależności od swego nachylenia „zbiera” kilkadziesiąt stopni padającego światła, podczas gdy ustawione pionowo okno ścienne przez większość roku efektywnie jedynie kilkanaście. Duże znaczenie ma tu nie tylko samo położenie tafli szyb względem słońca, ale również grubość muru, w którym jest osadzona. W oknie dachowym grubość pokrycia i termoizolacji ma o wiele mniejsze znaczenie, ponieważ nie zasłania zbyt dużej części promieni, w oknie ściennym mur i izolacja powodują dodatkowe straty. Dzięki oknom połaciowym można zyskać nawet o 50% więcej światła, niż korzystając z okien szczytowych lub montowanych w lukarnach.

Poziom doświetlenia, jaki zapewnia okno dachowe, zależy od jego rozmiarów i usytuowania. Warto pamiętać, że choć przez okno połaciowe wpada duża ilość światła, to z punktu widzenia wykorzystania pomieszczenia liczy się przede wszystkim sposób, w jaki oświetla ono przestrzeń. Choć przez okno o takich samych wymiarach przy większym nachyleniu dachu wpadnie więcej promieni niż przy mniejszym, to rozłożą się one mniej korzystnie. Dla prawidłowego doświetlenia niezbędne będzie więc dopasowania wymiarów okna do kąta nachylenia dachu. Im większe będzie nachylenie połaci dachu, tym mniejsza okazuje się konieczna wielkość okna do rozświetlenia podobnego wycinka podłoża. W domu o dachu bardziej stromym wystarczy więc mniejsze okno, przy bardziej pochylonym należy zdecydować się na większe.

Rozświetlanie powierzchni podłogi w pomieszczeniach na poddaszu zależy również od ilości okien. Dwa mniejsze okna umieszczone w połaci dachu dadzą lepszy efekt niż jedno większe, korzystniejszym rozwiązaniem będzie decydowanie się na większą ilość okien o mniejszych rozmiarach. Duże znaczenie ma również wysokość, na której zamontowano okna. Teoretycznie im wyżej zostanie umieszczone okno, tym lepszy da efekt, ponieważ znajdzie się dalej od oświetlanej powierzchni podłogi, promienie będą się wiec rozpraszać na większym obszarze. Trzeba jednak pamiętać, że istotne jest zapewnienie dobrego oświetlenia w miejscach najintensywniej użytkowanych, zwykle w centralnej części pomieszczenia. Z tego powodu na ogół zaleca się montaż okien połaciowych na wysokości od 110 do 140 cm nad podłogą, choć w przypadku wyższych okien nie ma przeszkód, by znalazły się one niżej. Na ilość światła wpadającego do wnętrza ma też wpływ sposób wykończenia ściany wokół okna. Dla osiągnięcia najlepszych rezultatów zaleca się, by dolna krawędź otworu okiennego, tzw. szpaleta była prostopadła do podłogi, a górna równoległa do niej.